ΜΙΑ ΣΎΝΤΟΜΗ ΙΣΤΟΡΊΑ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ

ΛΥΚΑΣΤΡΟΣ :

ΜΙΑ ΣΎΝΤΟΜΗ ΙΣΤΟΡΊΑ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ (Ότι ντρέπεσαι να ρωτήσεις και προς τα πού πάει μετά τις Προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ).

 

To χρήμα έχει πάρει πολλές μορφές στην παγκόσμια ιστορία. Οτιδήποτε είναι αντιπροσωπευτικό της αξίας και μπορεί να διαπραγματευτεί για ένα ευρύ φάσμα αγαθών μπορεί να ειπωθεί ότι είναι χρήμα. Από χάντρες σε κορδόνι (wampum) μέχρι θαλάσσια κοχύλια (κοχύλια cowrie), τις σούβλες από τα σουβλάκια της Αρχαίας Αθήνας (οβολοί), τις μάρκες και τα κουπόνια ή και κομμάτια μετάλλου.

 

Θεμελιώδης για όλα αυτά τα σταδιακά εξελισσόμενα νομίσματα, όπως και για τα νομίσματα τύπου "fiat" όπως το δολάριο, το ευρώ η το γουάν, είναι η πίστη στο μυαλό των αγοραστών και των πωλητών ότι έχουν αξία. Η "χάρτινη" μορφή αυτών των νομισματων είναι σήμερα αποδεσμευμένη από την αξία κάποιου μετάλλου. Ο τρόπος δε που παράγονται από το 71 και μετά, μόνο από δάνεια, επιτρέπει και την ανεξέλεγκτη κυκλοφορία παρασιτικού χρήματος μέσω της λειτουργίας πολύπλοκων "τοξικών" τραπεζικών προϊόντων. Πραγματικότητα που σπάνια αποκαλύπτεται από τα ρεπορτάζ της οικονομίας. Ένας κρυμμένος πληθωρισμός κολοσσιαίων διαστάσεων ενυπάρχει σε κάθε μας πορτοφόλι σαν λευκός ελέφαντας εδώ και χρόνια!

 

Οι κυβερνήσεις μπορούν να υπαγορεύουν την αξία ενός τέτοιου νομίσματος σε μεγάλο βαθμό, αλλά πρέπει να φροντίζουν να διατηρείται η ακεραιότητα του νομίσματος τους, αποφεύγοντας την υπερβολική κυκλοφορία του. Όταν το νόμισμα βασίζονταν σε κάποιο περιεχόμενο πολύτιμων μετάλλων, όπως ο χρυσός ή το ασήμι, έπρεπε να διατηρήσουν αυτό το περιεχόμενο για να αποφύγουν την «υποβάθμιση» του νομίσματος μέσω νόθευσης (τα κάλπικα).

 

Για αρκετές χιλιετίες η επιτυχία των εθνικών νομισμάτων εξαρτιόταν από τη σύνδεσή τους με πολύτιμα μέταλλα, επειδή οι άνθρωποι θεωρούσαν την αξία του χρυσού και του αργύρου πολύ πιο αξιόπιστη και σταθερή από τις «υποσχέσεις» των κυβερνήσεων.

 

Το χαρτονόμισμα έχει μηδενική εγγενή αξία. 

 

Τα πρώτα χαρτονομίσματα τυπώθηκαν σε χαρτί πριν από σχεδόν 1000 χρόνια στην Κίνα, πριν από την Ευρώπη κατά 500 χρόνια. Ξεκίνησαν από την ιδέα ενός εμπόρου που σκέφτηκε να διευκολύνει τους πελάτες του στις αγορές τους εκδίδοντας ένα αποδεικτικό σε χαρτί ότι έχουν καταθέσει στο μαγαζί του τα ογκώδη και δύσχρηστα σιδερένια νομίσματά της τότε εποχής. Επεκτάθηκε γρήγορο όταν αυτά τα "χαρτιά" χρησιμοποιήθηκαν για ανταλλαγές μεταξύ εμπόρων και των πελατών τους. Η επιτυχία της καινοτομίας οδήγησε στην υιοθέτηση αυτής της έκδοσης από τον αυτοκράτορα, που εκτυπωνε χαρτονομίσματα με το κύρος της φάτσας του. Αργότερα η κυβέρνηση του άρχισε να λειτουργεί τις εκτυπώσεις χαρτονομίσματος σε πιεστήρια. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την πρώτη παγκοσμίως περίπτωση υπερπληθωρισμού, αφού πολλές φορές ο αυτοκράτορας μπήκε στον πειρασμό να εκτυπώσει πιο πολλά για να χρηματοδοτήσει τις ανάγκες του. Όπως παρατήρησε αργότερα ένας μεσαιωνικός Κινέζος ιστορικός, ο Ma Twan-lin, «Το χαρτί δεν πρέπει ποτέ να είναι χρήμα, αλλά να χρησιμοποιείται μόνο ως αντιπροσωπευτικό σημάδι της αξίας που υπάρχει στα μέταλλα ή στα προϊόντα». Δηλαδή με βάση κάποιο εμπόρευμα.

 

ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ ΤΥΠΟΥ COWRIE SHELL (όπως στην εικόνα)

 

Όσο παρέμενε προσηλωμένη η Δύση στην διαρκής αξία του χρυσού και του ασημιού, ξεχνούσε ότι το κέλυφος καουρί έχει χρησιμοποιηθεί ως νόμισμα ανταλλαγής για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, από περισσότερους ανθρώπους και σε μεγαλύτερη γεωγραφική περιοχή από τα πολύτιμα μέταλλα. Το κέλυφος cowrie είναι προϊόν του Ινδικού Ωκεανού (κύρια πηγή ήταν τα νησιά Μαλδίβες), διατίθεται σε διάφορα μεγέθη και είναι ελκυστικό τόσο στο μάτι όσο και στην αφή. Το πιο σημαντικό είναι ότι είναι μοναδικό και αδύνατο να παραποιηθεί πειστικά. Αυτό δεν εμπόδισε τους Κινέζους από το να κατασκευάζουν τις δικές τους αντιγραφές από μέταλλο όταν η προσφορά των πραγματικών κελυφών μειώθηκε. Αυτό υπογραμμίζει την ιδέα ότι η αναπαράσταση του χρήματος συν πίστης ισούται με πραγματικό χρήμα.

 

Το cowrie έχει χρησιμοποιηθεί σε όλη την Αφρική και την Ασία και αποτελεί βασικό προϊόν του εμπορίου για τόσο καιρό που η εικόνα του σχηματίζει το κινεζικό εικονόγραμμα για χρήματα. Στην κεντρική Αφρική ήταν ακόμα δυνατό να πληρώνουν κάποιος φόρους σε cowries στις αρχές του 1900 και να αγοράζει μικροαντικείμενα στην αγορά μέχρι τη δεκαετία του 1950.

 

Όπως και με τα πολύτιμα μέταλλα, τα "καούρια" είχαν λίγες πρακτικές χρήσεις εκτός της διακόσμησης. Αλλά αυτό και η μοναδικότητα και η σπανιότητά τους τους επέτρεψαν να σχηματίσουν ένα πρακτικό νόμισμα του οποίου η χρήση διήρκεσε πάνω από 4000 χρόνια και κάλυπτε τις πιο πυκνοκατοικημένες περιοχές του κόσμου. Το εύρος τους ήταν από την Κίνα προς τα δυτικά και ακόμη και τη Βόρεια Αμερική, καθώς οι ντόπιοι τους δέχονταν στο εμπόριο από Ευρωπαίους αποίκους.

 

Οι περισσότερες κοινωνίες στον κόσμο σήμερα έχουν συνηθίσει να θεωρούν τον χρυσό ως μια αναπαράσταση του πλούτου. Μπορούμε να κοιτάξουμε πίσω στο κέλυφος του καούρι ως ένα γραφικό σύμβολο που χρησιμοποιούσαν οι πρωτόγονοι λαοί σε μια περασμένη εποχή. Αλλά κάποτε, σε ένα μεγάλο μέρος του κόσμου, μόνο ένας ανόητος θα εγκατέλειπε τα όστρακα για χρυσό. Ήταν και τα δύο σπάνια, αλλά σε διαφορετικές χρονικές στιγμές της ιστορίας σε διαφορετικές περιοχές η μία είχε ιστορία αξίας και η άλλη όχι.

 

Τα σπάνια εμπορεύματα όπως τα πολύτιμα μέταλλα και τα κοχύλια καουρί είναι κάτι περισσότερο από μάρκες ανταλλαγής, όχι ενσαρκώσεις πραγματικού πλούτου.

 

ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ ΒΑΣΙΣΜΕΝA ΣΕ ΕΜΠΟΡΕΥΜΑΤΑ 

 

Νόμισμα σίτου της Αιγύπτου

 

Υπάρχουν εξαιρετικά λίγα παραδείγματα ενός πρακτικού νομίσματος που έχει πραγματικά εγγενή αξία. Έχουν χρησιμοποιηθεί καρφιά και μαχαίρια κ⁹αι τα περισσότερα κινεζικά νομίσματα κατασκευάζονταν από κοινά μέταλλα των οποίων η εγγενής αξία αποτελούσε το μεγαλύτερο μέρος της ονομαστικής τους αξίας. Αλλά το καλύτερο παράδειγμα ενός χρηματοπιστωτικού συστήματος βασισμένου σε εμπορεύματα είναι η αιγυπτιακή χρήση του σιταριού. Για μεγάλο μέρος της καταγεγραμμένης ιστορίας τους, οι αρχαίοι Αιγύπτιοι χρησιμοποιούσαν σιτάρι και πιστώσεις με βάση το σιτάρι ως το αίμα του περίπλοκου τραπεζικού και χρηματοπιστωτικού τους συστήματος. Ο στατηρας, το νόμισμα που χρησιμοποίησαν για να επιβληθούν στην τότε αντίστοιχη παγκοσμιοποίηση, αντιπροσώπευε μια αξία ίση με ένα γέμισμα του ομώνυμου οργάνου μέτρησης της ποσότητας σίτου. 

 

Επειδή είναι βασική τροφή, το σιτάρι έχει υψηλή και άμεση εγγενή αξία. Θα υπήρχε πάντα μια έτοιμη αγορά για αυτό το εμπόρευμα σε οποιαδήποτε τοποθεσία και για μια ευρεία κλίμακα συναλλαγών.

Το χρηματοοικονομικό σύστημα των Αιγυπτίων με βάση το σιτάρι είναι το πλησιέστερο σε ένα ενεργειακό σύστημα στην καταγεγραμμένη ιστορία. Μην ξεχνάμε ότι η τότε κυρια πηγή ενέργειας ήταν τα χέρια των σκλάβων, που για να υπάρχει, θα έπρεπε αυτοί να τραφούν στοιχειωδώς με βάση το σιτάρι.

 

Σήμερα, η ενέργεια έχει μια σειρά από πλεονεκτήματα όντας πιο πανταχού παρούσα στην οικονομία, πιο εύκολα μεταβιβάσιμη, μετρήσιμη και με ευρύτερο εύρος κλίμακας. Αλλά το σιτάρι τότε διέθετε τα περισσότερα από τα θεμελιώδη στοιχεία, σίγουρα αρκετά για να λειτουργήσει ένα χρηματοπιστωτικό σύστημα για εκατοντάδες και ίσως χιλιάδες χρόνια. Και δεν υπάρχουν καταγεγραμμένες περιπτώσεις χρεοκοπίας τραπεζών ή πληθωρισμού συναλλάγματος σε αυτήν την περίοδο. 

 

Για το νόμισμα και το νόμισμα πολύτιμων μετάλλων οι αμφίθυμοι Αιγύπτιοι είχαν χρησιμοποιήσει σιτηρά για χιλιάδες χρόνια ως ακατέργαστο νόμισμα, αλλά το σύστημα αναπτύχθηκε σε ένα πλήρες τραπεζικό δίκτυο από τους Πτολεμαίους γύρω στο 330 π.Χ. Η χρήση των σιτηρών έγινε πρακτική χάρη στη (σχετικά) αξιόπιστη συγκομιδή στην κοιλάδα του Νείλου χάρη στις ετήσιες πλημμύρες που αναπλήρωσαν το έδαφος.

 

Εκτός Ασίας, αυτό το είδος συνέπειας ήταν άγνωστο. Το σιτάρι ως νομισματική βάση έγινε πρακτικό από τον μοναδικό και αξιόπιστο κύκλο του εδάφους και του νερού της κοιλάδας του Νείλου, ο οποίος εξάλειψε σοβαρούς πληθωριστικούς κύκλους.

 

Αυτό θέτει το ερώτημα εάν υπήρχαν νομίσματα με βάση το ρύζι στην Ασία. Σίγουρα ένα ευρύ φάσμα συναλλαγών διεξήχθη χρησιμοποιώντας ρύζι στη φεουδαρχική Ιαπωνία και τη Βιρμανία. Η Ιαπωνία ήταν σαφώς πιο κοντά στην καθιέρωση ενός νομίσματος και τραπεζικού συστήματος πλήρως βασισμένου στο ρύζι, αλλά δεν φαίνεται να έχει προσεγγίσει την πολυπλοκότητα του αιγυπτιακού μοντέλου σίτου.

 

Το αιγυπτιακό χρηματοπιστωτικό σύστημα σίτου ήταν πλήρες με μια κεντρική αποθεματική τράπεζα και πολλά υποκαταστήματα σε όλη τη χώρα. Παρουσίασε την πρώτη χρήση πιστωτικών "χαρτονομισμάτων" σε παπύρους ή πλάκες και δεν ξεπεράστηκε σε πολυπλοκότητα παρά μόνο 2000 χρόνια αργότερα στην Ευρώπη του 18ου αιώνα. Το σύστημα δεν θα μπορούσε να φτάσει σε αυτό το επίπεδο εάν ήταν επιρρεπές σε πληθωρισμό ή νομισματικές κρίσεις. Ήταν η αξιοπιστία του που επέτρεψε έναν τόσο υψηλό βαθμό ανάπτυξης ενός τόσο δυσκίνητου νομίσματος.

 

Ο χρυσός είναι ένα πολύ σταθερό σύμβολο ανταλλαγής, όχι όμως μια μονάδα πραγματικού πλούτου.

Η χρήση χρυσών νομισμάτων μας πηγαίνει πίσω στις παρυφές της 1ης γεωργικής Επανάστασης, που ξεκίνησε στην Μεσοποταμία (το σημερινό Ιράκ) και τις ανάγκες των εμπόρων να διαπραγματεύονται τις συσσωρεύσεις προϊόντων.

 

Ο χρυσός είναι μια αναπαράσταση του πλούτου για πολλές χιλιάδες χρόνια και είναι ενσωματωμένος στα περισσότερα μυαλά ως ο ίδιος ο πλούτος. Αλλά δεν είναι ιδιαίτερα χρήσιμο μέταλλο. Οι πρακτικές εφαρμογές του είναι περιορισμένες και σχεδόν το 80% του χρησιμοποιείται στη διακόσμηση. Εάν η συνολική ποσότητα χρυσού που εξορύχθηκε μέχρι τώρα από τα προϊστορικά χρόνια λιωνόταν σε έναν μεγάλο κύβο, αυτός θα είχε 20 μέτρα σε κάθε του πλευρά. Είναι ελκυστικό μεν ως μέταλλο αλλά η σπανιότητά του και η προσπάθεια παραγωγής του δίνει την αξία του. Σήμερα σε όλα τα τραπεζικά θησαυροφυλάκια του πλανήτη υπάρχουν 13.700 τόνοι χρυσού μόνο, και μάλιστα πολύ άνισα κατανεμημένων.

 

Στο Μεσαίωνα, υπήρξε μια καθαρή εκροή χρυσού από την Ευρώπη στη Μέση Ανατολή και την Κίνα για να πληρώσουν το μετάξι, τα μπαχαρικά και τα βιομηχανοποιημένα προϊόντα τους. Αυτό προκάλεσε σπανιότητα στην Ευρώπη και διαμόρφωσε τις υψηλές τιμές του χρυσού. Μόνο μετά την ισπανική λεηλασία του Νέου Κόσμου υπήρξε ουσιαστική πτώση της αξίας του χρυσού και του αργύρου. Τόσο πολλά έγιναν διαθέσιμα, που τα μέταλλα έχασαν μεγάλο μέρος της αξίας τους στα τέλη του 15ου αιώνα, στοιχείο που συνετέλεσε στην επιτάχυνση της κατάρρευσης του φεουδαρχικού συστήματος έναντι του νεωτερικού, τότε, καπιταλισμού.

 

Στις περισσότερες περιπτώσεις υποβάθμισης του νομίσματος, το ποσοστό πολύτιμου μετάλλου στα νομίσματα μειώθηκε και ως εκ τούτου η αξία τους μειώθηκε με την πάροδο του χρόνου. Αυτός ο «πληθωρισμός» ήταν βασικά ένας κρυφός φόρος από τις κυβερνήσεις για την αντιμετώπιση επειγόντων οικονομικών ελλείψεων. Η πλημμύρα των αγορών χρυσού και αργύρου από τους Ισπανούς ήταν μια σπάνια περίπτωση όπου έγιναν τα ίδια τα μέταλλα πιο άφθονα και επομένως λιγότερο πολύτιμα.

 

Η αγγλοσαξωνική έκφραση "Sound as a pound" προέκυψε ως φράση λόγω της αφοσίωσης των Βρετανών στη διατήρηση της ακεραιότητας του νομίσματός τους (της λίρας) που διατηρούσε σταθερή την περιεκτικότητα της σε ασήμι. Για αρκετούς αιώνες, η βρετανική λίρα ήταν «ο κανόνας του χρυσού» για το μεγαλύτερο μέρος του κόσμου.

 

Το πρώτο πρακτικό «νόμισμα» εκτός Κίνας, όπου και το βάρος και η καθαρότητα του νέου νομίσματος έγινε αποδεκτό χωρίς αμφιβολία, σφραγίστηκε στην Καππαδοκία γύρω στο 2200 π.Χ. Από τότε πολλά νομίσματα έχουν έρθει και παρέρχονται. Μεταξύ των πιο σταθερών και μακρόβιων με ευρεία αποδοχή ήταν το ρωμαϊκό solidus, που κυριάρχησε ως σόληδος των Βυζαντινών παίζοντας τον ρόλο του δολαρίου του Μεσαίωνα, το ιταλικό florin και η βρετανική λίρα στερλίνα (με 22,5 τροϊκούς κόκκους αργύρου) που έγινε το πιο σταθερό νόμισμα και το βασικό στοιχείο της διεθνούς χρηματοδότησης του εμπορίου για αρκετές εκατοντάδες χρόνια.

 

Αυτό καταδεικνύει ότι και τα πολύτιμα μέταλλα είναι περισσότερο "πίστη" παρά "πραγματικότητα". Είναι όμως πολύ περιορισμένα σε προσφορά , τόσο που κάθε νόμισμα που βασίζεται σε αυτά σήμερα θα διογκωνόταν πολύ σε σημείο που να περιορίζει την επέκταση της οικονομικής δραστηριότητας.

Είναι χαρακτηριστικό ότι από τα εγγενή αυτά χαρακτηριστικά του χρυσού, που είχε υπερσυγκεντρωθεί, προκλήθηκαν οι δύο παγκόσμιοι πόλεμοι και οι μεγάλες οικονομικές κρίσεις του 1875 και του 1929.

 

Η ΒΑΣΗ ΤΩΝ FIAT ΝΟΜΙΣΜΑΤΩΝ

 

Το έντυπο χρήμα - χαρτονομίσματα - απελευθέρωσε το νόμισμα και όσους το φτιάχνουν από οποιαδήποτε σχέση με την εγγενή αξία του ίδιου του νομίσματος. Αυτό κατέστησε δυνατή την υποτίμηση του νομίσματος με πολύ πιο "λεπτούς" τρόπους, έτσι η υποτίμηση έγινε ευκολότερη και λιγότερο επιρρεπής στην εποπτεία της αγοράς και τη δημόσια κατακραυγή. Τα αποτελέσματα ωστόσο ήταν πιο ακραία όσον αφορά την πιο τακτική και απόλυτη αποτυχία μετά από κρίσεις, όπως η πρόσφατη του 2008.

 

Αυτή ουσιαστικά ξεκίνησε από την αποδέσμευση του δολαρίου από τον "κανόνα του χρυσού", που είχε συμφωνηθεί το 1947 στο Bretton Woods ως λογική συνέπεια μετά την συσσώρευση σχεδόν του συνόλου του χρυσού στις ΗΠΑ για να πληρωθούν οι ανάγκες ανοικοδόμηση της Ευρώπης μετά από δύο Παγκόσμιους πολέμους. Ο Νίξον το 71 έσπασε μονομερώς αυτή την συμφωνία και άρχισε να τυπώνει δολαρια με αντίκρυσμα κρατικά δάνεια (ομόλογα) ή αντίστοιχα ιδιωτικά, καθώς και με δάνεια που κάνουν μεταξύ τους οι τράπεζες. Η σύνδεση της αξίας του κάθε δολαρίου με την τιμή του πετρελαίου, που συνέχισε να παίζει τον ρόλο του παγκόσμιου αποθετικού νομίσματος και μετά το 71, επέτρεψε στο να διαχέεται σε όλο τον πλανήτη ο πληθωρισμός των ΗΠΑ μέσω του ελέγχου της τιμής του πετρελαίου δια πετρελαϊκών κρίσεων. Η κρίση του 2008 προέκυψε από την αλόγιστη υπερπαραγωγή "γκρι" δολαρίων μέσω διατραπεζικών τοξικών ομολόγων, από τα οποία αναπτύσσεται και το σκιώδες παρατραπεζικό σύστημα που κινεί την οικονομία πάνω στους κανόνες του νεοφιλελευθερισμού.

 

Με τα χρήματα, fiat οι οικονομικές κρίσεις είναι συχνό φαινόμενο. Όπως πχ η τρέχουσα όπου αποκαλύφθηκε η απάτη και τα όρια του υφιστάμενου νομισματοπιστωτικού συστήματος: Μια ενεργειακή κρίση στην ΕΕ, στην δεύτερη φάση μετά από μια ενεργειακή εκτροπή, έκανε όλους τους κεντρικούς τραπεζίτες ανίσχυρους να επέμβουν μέσω διάθεσης νέου χρήματος ή με την "απόσυρση" του αυξάνοντας τα επιτόκια.

 

Που βαδίζουμε σήμερα 

 

Στις χιλιετίες από την εφαρμογή του έντυπου χρήματος, έχει χρησιμεύσει ως μέθοδος ανταλλαγής, όχι ως αναπαράσταση της συνολικής παραγωγής μιας οικονομίας με δείκτες όπως το ΑΕΠ. Μέχρι τον περασμένο αιώνα όμως, ένα μεγάλο ποσοστό της πραγματικής οικονομίας ήταν μη νομισματοποιημένο, ανταλλακτικό δηλαδή. Η εργασία και μεγάλο μέρος του υλικού που πήγαινε στην πραγματική παραγωγή δεν πληρωνόταν άμεσα. Ελάχιστα από την οικονομία επιβίωσης ή την εργασία των γυναικών πληρώνονταν σε μετρητά. Το εμπόριο δεν αποτελούσε τότε κυρίαρχο μέρος της συνολικής παραγωγικής δραστηριότητας.

 

Ωστόσο, τα τελευταία 50 χρόνια στις βιομηχανικές χώρες, οι περισσότερες μορφές εργασίας έχουν μετακινηθεί στη σφαίρα της εμπορικής οικονομίας, επομένως η ροή του χρήματος θεωρείται πράγματι ευρέως ως μια πλήρης αναπαράσταση του ανθρώπινου μέρους της διαδικασίας δημιουργίας πραγματικού πλούτου. Η ίδια η εργασία (άμεσα ή έμμεσα) ως μια άλλη μορφή ενέργειας, δεν είχε αξιοποιηθεί μέχρι πρόσφατα, μέσω της εμφάνισης των συστημάτων ανταμοιβών έναντι χρόνου στην νέα μορφή του διαδικτύου, το web3.0 και των τεχνολογιών blockchain επί των οποίων βασίζεται.

 

Μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, το «παντοδύναμο» αμερικανικό δολάριο αντικατέστησε την «ακλόνητη» βρετανική λίρα που ήταν το θεμέλιο της διεθνούς χρηματοδότησης και του εμπορίου για 200 χρόνια και το πιο σταθερό νόμισμα στον κόσμο για σχεδόν 1200 χρόνια. Το αμερικανικό νόμισμα ήταν το πιο κυρίαρχο νόμισμα στην παγκόσμια ιστορία, αλλά θα έχει, απ' ότι φαίνεται, επίσης και τη μικρότερη διάρκεια των τελευταίων 60 ετών, για τον συνήθη λόγο της απαξίωσης από ένα υπερβολικά δημιουργικό και χαλαρό χρηματοπιστωτικό σύστημα που έχει διασφαλιστεί από ένα διαρθρωτικό εμπορικό έλλειμμα, που δεν έχει τέλος, με παράλληλη διόγκωση μιας "φούσκας" παρασιτικού χρήματος που πλέον κινδυνεύει να σκάσει.

 

Σε περίπτωση όμως που το δολάριο αντικατασταθεί από άλλο νόμισμα fiat οποιασδήποτε περιγραφής και προέλευσης, ο κύκλος των οικονομικών κρίσεων απλώς θα συνεχιστεί. Πχ με αυτό το "συνθετικό" που πρωτοπροταθηκε πάλι από Κινέζους το 2009 και στηρίζεται σε ένα καλάθι fiat νομισμάτων και εμπορευμάτων. Απορρίφθηκε τότε αμέσως από τους τρομοκρατημένους, έστω και με την ιδέα, κεντρικούς τραπεζίτες αλλά επανέρχεται, απ ότι φαίνεται, με την μορφή του ψηφιακού "αντι-δολαρίου" των χωρών BRICS+..

 

Η ιστορία θα μελετήσει αν αυτό προκάλεσε τον πόλεμο στην Ουκρανία ή το αν η ενεργειακή κρίση και οι κυρώσεις της εισβολής στην Ουκρανία επιτάχυναν την δημιουργία του. Σε κάθε όμως περίπτωση, το μέλλον του, για τους πιο πάνω λόγους, δεν κρίνεται ως ρόδινο. Πόσο μάλλον που από τον σχεδιασμό του και επί χρηματιστηριακών εμπορευμάτων δημιουργεί προϋποθέσεις και κρατικού "μαυραγοριτισμού" με παράλογες σωρευσεις πχ σιταριού ή πετρελαίου για την διαμόρφωση νομισματικών ισοτιμιών.

 

ΤΑ ΚΡΥΠΤΟΝΟΜΙΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΤΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΑ ΝΟΜΊΣΜΑΤΑ

 

Η ενέργεια είναι η πιο αξιόπιστη και συνεπής διαθέσιμη βάση και η επεκτασιμότητα και η ευκολία μεταφοράς της την καθιστούν ανώτερη από οποιοδήποτε άλλο εμπόρευμα ως βάση ενός νομίσματος. Παράγεται και καταναλώνεται σε συνδυασμό με την οικονομική δραστηριότητα και έτσι μπορεί δώσει μια αληθινή αντανάκλαση της διαδικασίας δημιουργίας πλούτου.

 

Η αξία της ενέργειας δεν αλλάζει και δεν μπορεί να υποτιμηθεί. Αυτό δεν σημαίνει ότι η απάτη δεν θα συμβεί σε ένα ενεργειακό σύστημα, αλλά η απάτη θα είναι ευκολότερο να εντοπιστεί σε σύστημα που χρησιμοποιεί επιστημονικά καθορισμένες μονάδες και αντικειμενικούς μετρητές. Πρώτη φορά προτάθηκε ένα τέτοιο ενεργειακό νόμισμα το 1916 από τον εφευρέτη των γραμμών παραγωγής Φορντ προς αντικατάσταση του κανόνα του χρυσού. Αλλά αγνοήθηκε.

 

Μία πρώτη, "άγαρμπη" ίσως, σύγχρονη προσπάθεια δημιουργίας ανταλλακτικού μέσου συνδεδεμένου με την ενέργεια είναι το γνωστό bitcoin. Η διαδικασία παραγωγής του μέσω επίλυσης προβλημάτων υπολογιστών ως "αποδεικτικό εργασίας" αναγκάζει να καταναλώνεται όλο και περισσότερη ενέργεια για την παραγωγή νέων νομισμάτων, που έτσι μεγαλώνει την αξία του. Όχι ότι και το πιο έξυπνο, ιδιαίτερα σε μία εποχή ενεργειακής μετάβασης και κρίσης, άρα με την ενέργεια είδος σε ανεπάρκεια σε μεγάλες περιοχές, λόγω του τρόπου που παράγεται και διανέμεται και αυτή. Ιεραρχικά.

 

Η συμβολή όμως του bitcoin ως "λαγού"-επιταχυντή της εξέλιξης των τεχνολογιών blockchain, επί των οποίων στηρίζεται, είναι αναμφισβήτητη και παρά την υποβάθμιση του ως μέσου σπέκουλας στα συνήθη χρηματιστηριακά παιχνίδια των fiat συναλλαγών. Η αποκέντρωση που φέρνουν αυτές οι τεχνολογίες σε κάθε μορφή οργάνωσης ή παραγωγικής δραστηριότητας είναι κολοσσιαίας σημασίας και για την εξέλιξη των νομισμάτων αλλά και για την αποκέντρωση της παραγωγής ενέργειας μέσω των ΑΠΕ και του υδρογόνου. Δηλαδή εξόχως πολιτικό θέμα αιχμής.

 

Ένα "ενεργειακό νόμισμα" που σχετίζεται πχ με kWh που βρίσκονται ήδη σε ένα κοίτασμα ή μπορεί να δημιουργηθούν από μια μονάδα ΑΠΕ, αποκαθιστά μια άμεση σύνδεση με πραγματικά αγαθά και στις δύο πλευρές της συναλλαγής, προσφορά και ζήτηση, και ελαχιστοποιεί την κατάχρηση καθώς εξαλείφει και στρεβλώσεις όπως ο πληθωρισμός ή της υποβάθμισης του νομίσματος.

 

Έτσι, με τη μετάβαση σε ένα νόμισμα που θα βασίζεται (αντικρύζεται) στην ενέργεια, θα έχουμε κάνει τον κύκλο της από τις πλήρως διαφανείς πραγματικές καλές συναλλαγές και που θα βασίζονται στην πίστη ξανά σε αυτα.Τα νομίσματα με βάση τα πολύτιμα μέταλλα και το έντυπο νόμισμα επιτάχυναν πάρα πολύ τον ρυθμό της εμπορικής ανάπτυξης. Αλλά τα νομισματικά συστήματα που βασίζονται σε νομίσματα fiat έχουν αποδειχθεί εξαιρετικά αδιαφανή και ασταθή με μεγάλες σωρευτικές καθυστερημένες στρεβλώσεις και κρίσεις. Το ίδιο θα συμβεί και για πιο σύγχρονα τεχνολογικά νομίσματα, ψηφιακά επί τεχνολογιών blockchain, που θα βασίζονται σε χρηματιστηριακά διαμορφούμενες τιμές εμπορευμάτων ή "αεράτα" fiat νομίσματα, ανεξαρτήτως του τρόπου/μέσου που κυκλοφορούν. Με χαρτί, ως λογιστικό χρήμα ανάμεσα σε τραπεζικούς λογαριασμούς ή μέσω ψηφιακών εξωτραπεζικών συναλλαγών.

 

Ένα ενεργειακό νόμισμα επί των τεχνολογιών blockchain μας οδηγεί σε πλήρως διαφανείς, σταθερές, πραγματικές ανταλλαγές αγαθών με απεριόριστη κλίμακα και ευελιξία. Και μάλιστα χωρίς την ανάγκη της διαμεσολάβησης τρίτων, όπως οι κεντρικές ή οι εμπορικές τράπεζες. Θεωρητικά σε έναν άλλο κόσμο όπου δεν θα απαιτούνται πόλεμοι για να ρυθμιστούν οι αδυναμίες των κυρίαρχων μέσων που συναλλάσσονται οι άνθρωποι.

 

Αυτήν την προοπτική προσπαθεί να ανακύψει τόσο το συνθετικό νόμισμα των BRICS+, δηλαδή της συνέχιση του νεοφιλελευθερισμού ver1.0 με την χρήση fiat νομισματων και χρηματοπιστωτικών εμπορευμάτων για την διαμόρφωση ενός Ψηφιακού αντι-δολαριου, όσο και το σχέδιο εισαγωγής του νεοφιλελευθερισμού ver2.0 στις ΗΠΑ μέσω ψηφιακών "δολαρίων" από το σκιώδες παρατραπεζικό σύστημα. Η BlackRock επιθυμεί αυτά να αντικρίζουν την αξία τους με την αξία των εισηγμένων μετοχών στην Wallstreet εταιριών που ελέγχει, ενώ οι σχεδιασμοί του Τραμπ στηρίζονται στο... bitcoin και ένα αντίστοιχο, που εκδίδουν οι γιοί του (!), με την στήριξη τεχνοφεουδαρχών τύπου Musk και Bezos.

 

Το "πώς" μπορεί να δημιουργηθεί και να κυκλοφορήσει σήμερα ένα εναλλακτικό ή παράλληλο του ευρώ ψηφιακό ως μέσο συναλλαγών με τα πιο πάνω χαρακτηριστικά, αντικρισμένο με κάποιο " καλάθι" πραγματικών αξιών που θα ανατραπεί καθε νεοφιλελέ κατασκεύασμα, είναι θέμα για άλλο "σεντόνι" (βλέπε σχετικά στο *).

 

Iσως είναι και η μόνη διέξοδος που έχουμε εμείς για να μην μπούμε πάλι σε μια ακόμα δεκαετία μνημονίων...

 

* Για μια μη-νεοφιλελε νομισματική μεταρρυθμιση, ΕΔΩ  ένα παράδειγμα