Η ΣΥΝΟΔΟΣ ΤΩΝ COP27 ΓΙΑ ΤΟ ΚΛΙΜΑ ΚΑΙ ΤΙ ΔΕΝ ΣΟΥ ΛΕΝΕ ΓΙΑ ΤΑ ΝΕΑ ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΑ ΑΔΙΕΞΟΔΑ

 ΛΥΚΑΣΤΡΟΣ :

Η ΣΥΝΟΔΟΣ ΤΩΝ COP27 ΓΙΑ ΤΟ ΚΛΙΜΑ ΚΑΙ ΤΙ ΔΕΝ ΣΟΥ ΛΕΝΕ ΓΙΑ ΤΑ ΝΕΑ ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΑ ΑΔΙΕΞΟΔΑ

Αυτή την εβδομάδα, οι παγκόσμιοι ηγέτες συγκεντρώνονται στο Σαρμ Ελ Σέιχ της Αιγύπτου για την COP27 , την 27η ετήσια διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή.

 

Η φετινή διάσκεψη φέρει μαζί της το βάρος της κλιματικής πρόκλησης, μιας τεράστιας απειλής που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα, αλλά έρχεται επίσης σε μια περίοδο αυξανόμενης αστάθειας στις παγκόσμιες αγορές ενέργειας, αυξανόμενων τιμών ενέργειας , κρίσης επισιτιστικής ασφάλειας και πολέμου. Ως αποτέλεσμα, τόσο οι πλούσιες όσο και οι φτωχές χώρες θα επικεντρωθούν σε άμεσες απειλές για την ασφάλεια και την οικονομία.

 

Ενώ ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία έπεισε τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής για την αναγκαιότητα αποεπένδυσης από τις ασταθείς αγορές πετρελαίου, η έλλειψη άμεσα διαθέσιμων πρώτων υλών και τα ζητήματα της εφοδιαστικής αλυσίδας εξακολουθούν να εμποδίζουν την ταχεία μετάβαση προς την καθαρή ενέργεια .

 

Συγκεκριμένα, ο κόσμος χρειάζεται να επεκτείνει την προσφορά του σε κρίσιμα ορυκτά —γραφίτη, νικέλιο, κοβάλτιο, χαλκό και ιδιαίτερα λίθιο και σπάνιες γαίες αλλά και τις χημικές ουσίες στις οποίες τα αντίστοιχα μεταλλεύματα διυλίζονται.

 

Και ενώ το COP27 προορίζεται να είναι μέρος του ταξιδιού για την οργάνωση εθνικών προσπαθειών σε συλλογικές λύσεις, η πραγματικότητα είναι ότι ο γεωπολιτικός ανταγωνισμός για την πρόσβαση σε κρίσιμα ορυκτά επιταχύνεται , τόσο μεταξύ των καταναλωτών όσο και των παραγωγών. Η πρόκληση της προμήθειας επαρκών αποθεμάτων σε κρίσιμα ορυκτά είναι επομένως ένα βασικό εμπόδιο που αντιμετωπίζει τόσο η παγκόσμια απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές όσο και η διεθνής ασφάλεια.

 

Αυτός ο ανταγωνισμός οφείλεται στις προσδοκίες ότι η ζήτηση για κρίσιμα ορυκτά συστατικά θα αυξηθεί καθώς ο κόσμος απομακρύνεται από τα ορυκτά καύσιμα. Τα ηλεκτρικά οχήματα (EV), για παράδειγμα, αναπτύσσονται με ταχείς ρυθμούς ως μερίδιο της συνολικής αγοράς αυτοκινήτων, αντιπροσωπεύοντας το 17% των συνολικών πωλήσεων αυτοκινήτων στην Ευρώπη το 2021 και το 35% στην Κίνα το 2022 . Αγορές στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπως η Καλιφόρνια, έχουν δεσμευτεί να επιτρέψουν τις πωλήσεις EV μόνο μέχρι το 2035 , ενώ σχεδόν κάθε μεγάλος κατασκευαστής αυτοκινήτων σχεδιάζει να παράγει μόνο EV μέχρι το τέλος της επόμενης δεκαετίας.

 

Αυτός ο νέος στόλος αυτοκινήτων θα απαιτήσει εκατομμύρια τόνους λιθίου, γραφίτη, νικελίου και άλλων ορυκτών που επί του παρόντος δεν υπάρχουν. Η ζήτηση μπαταριών για ηλεκτρικά οχήματα οδηγεί επί του παρόντος το 75% της ζήτησης λιθίου και το 2021 εξορύχθηκε αρκετό λίθιο για την παραγωγή μόλις 11,4 εκατομμυρίων νέων ηλεκτρικών οχημάτων —πολύ λιγότερα από αυτά που θα απαιτηθούν τελικά. Σύμφωνα με τις τελευταίες προβλέψεις, η αγορά λιθίου θα διπλασιαστεί σε μέγεθος έως το 2030 , ενώ η ζήτηση για άλλα κρίσιμα ορυκτά θα αυξηθεί επίσης.

 

Η ιστορία ξεπερνά τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα. Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση κρίσιμων ορυκτών από τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας (IEA) ( αυτή που αποκρύπτουν κάποια κομματικά επιτελεία*),, θα χρειαστούν αυξανόμενες ποσότητες σχετικά σπάνιων ορυκτών για να τροφοδοτηθεί η παγκόσμια ζήτηση για καθαρή ενέργεια. Μέχρι το 2040, ο τομέας της καθαρής ενέργειας θα απαιτεί περισσότερο από το 60% του κοβαλτίου και του νικελίου στον κόσμο, το 40% του χαλκού του και το 80% του λιθίου του. Σε ένα σενάριο υψηλής ανάπτυξης, η ζήτηση ορυκτών θα αυξηθεί κατά 400% έως το 2040. Η επίτευξη αυτού του επιπέδου θα είναι απαραίτητη για να επιτύχουν τα έθνη τους κλιματικούς στόχους.

 

Εν ολίγοις: για τη μείωση των εκπομπών, τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και την ταχεία ενεργειακή μετάβαση, ο κόσμος θα χρειαστεί τεράστιες νέες ποσότητες κρίσιμων ορυκτών. Και αυτό σημαίνει νέες προκλήσεις για τη δημιουργία διαφανών και ανθεκτικών αλυσίδων εφοδιασμού, καλά διοικούμενων αγορών και μεταβαλλόμενων προτύπων γεωπολιτικών εντάσεων και συμμαχιών. Με λίγα λόγια, αντί για συγκρούσεις για τον έλεγχο της παραγωγής και της ροής ορυκτών καυσίμων, θα έχουμε νέες για τον έλεγχο της εξόρυξης και των logistics κρίσιμων μετάλλων. Δεν το λες και επίτευγμα αυτό.

Η Κίνα είναι αναμφισβήτητα η πιο σημαντική χώρα στην κρίσιμη αλυσίδα εφοδιασμού ορυκτών. 

 

Διυλίζει το 68 τοις εκατό του παγκόσμιου νικελίου και το 59 τοις εκατό του λιθίου του, διατηρεί το 78 τοις εκατό της παγκόσμιας χωρητικότητας μπαταριών λιθίου και το 84 τοις εκατό της παγκόσμιας ικανότητας κατασκευής ηλιακών πάνελ. Είναι επίσης σημαντικός παραγωγός άλλων κρίσιμων ορυκτών και κατέχει σημαντικά οικονομικά συμφέροντα στην παραγωγή κρίσιμων ορυκτών στο εξωτερικό στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό (ΛΔΚ), τη Βραζιλία και αλλού, μέσω της Πρωτοβουλίας Belt and Road (BRI).

 

Η κυριαρχία της Κίνας στα κρίσιμα ορυκτά έχει πλέον αναδειχθεί ως στοιχείο γεωπολιτικής έντασης —ειδικά σε σχέση με τις φαινομενικά αυξημένες εντάσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Όπως υποδεικνύεται από την τελευταία Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας (NSS) και Εθνικής Αμυντικής Στρατηγικής (NDS), οι Ηνωμένες Πολιτείες διαμορφώνουν την εξωτερική τους πολιτική γύρω από τον ανταγωνισμό "Μεγάλης Δύναμης" , με τους ενεργειακούς πόρους να αποτελούν βασικό σημείο ανάφλεξης.

 

Ο νόμος για τη μείωση του πληθωρισμού (IRA) που ψηφίστηκε τον Αύγουστο περιλαμβάνει φορολογικά κίνητρα για την παραγωγή κρίσιμων ορυκτών στο εσωτερικό ή σε χώρες που συνδέονται με τις Ηνωμένες Πολιτείες μέσω συμφωνιών ελεύθερου εμπορίου. Ο στόχος αυτών των πολιτικών στοχεύει ρητά στην αύξηση της παραγωγής ορυκτών ζωτικής σημασίας των ΗΠΑ ή στην ασφαλή πρόσβαση σε υπερπόντιους πόρους, αντί να εξαρτώνται από την Κίνα. 

 

Και ως εκ τούτου, ξεχάσετε ότι ξέρατε περί παγκοσμιοποίησης και λειτουργίας των αγορών πάνω στα δόγματα του νεοφιλελευθερισμού ver1.0, που κίνησε την προηγούμενη παγκοσμιοποίηση, πριν αυτή καταρρεύσει.

 

Η τάση του ανταγωνισμού για κρίσιμα ορυκτά υπερβαίνει όμως τον σινο-αμερικανικό ανταγωνισμό. Τον Οκτώβριο, η καναδική κυβέρνηση διέταξε τις κινεζικές εταιρείες να αποεπενδύσουν από τα κρίσιμα ορυκτά του Καναδά , επικαλούμενη ανησυχίες για την εθνική ασφάλεια. Υπάρχουν ενδείξεις ότι οι παραγωγοί κινητοποιούνται για να αξιοποιήσουν τη γεωπολιτική σημασία των κρίσιμων ορυκτών για να εξασφαλίσουν ευνοϊκότερες οικονομικές αποδόσεις. Η Ινδονησία εξετάζει ένα «λίγο OPEC» για το νικέλιο , ενώ οι παραγωγοί λιθίου της Νότιας Αμερικής ανησυχούν όλο και περισσότερο ότι οι δυτικές εταιρείες θα εκμεταλλευτούν ανεύθυνα τους κρίσιμους ορυκτούς πόρους της ηπείρου.

 

Επιπρόσθετα, άλυτο ακόμη παραμένει το εγχείρημα της ανακύκλωσης μετάλλων, για να αντιμετωπιστεί η ζήτηση νέων, αφού η ενέργεια ή άλλα σπάνια υλικά που απαιτούνται γι αυτήν, υπερβαίνουν κατά πολύ την ενέργεια ή τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου απ' όσα τα αντίστοιχα ορυκτά καύσιμα που απαιτούνται για ίδια παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ.

 

Το ίδιο άλυτο παραμένει και το συνολικό κόστος επενδύσεων, επαναλαμβανόμενο κάθε 20ετια, ύψους 74τρισ$ για την επίτευξη των στόχων της παραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ μέχρι το 2030. Οι αποσβέσεις, μόνο, αυτών των επενδύσεων, εκτινάσσουν τις τιμές της κάθε παραγόμενης kWh στα σημερινά επίπεδα! Βεβαίως και κάτι τέτοιο θα επιτείνει και τις οικονομικές ανισότητες αλλά και άλλους κύκλους επισιτιστικών κρίσεων και γεωπολιτικής αστάθειας.

 

Ο εκλεγμένος Πρόεδρος της Βραζιλίας Luiz Ignacio Lula da Silva δεσμεύτηκε στην ομιλία αποδοχής του να ασπαστεί τη μη ευθυγράμμιση, συναλλαγές με την Κίνα (τον μεγαλύτερο εμπορικό εταίρο της Βραζιλίας) διατηρώντας παράλληλα καλές σχέσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες. «Δεν θα δεχτούμε έναν νέο Ψυχρό Πόλεμο», δήλωσε. Νωρίτερα φέτος η Βραζιλία άρχισε να χαλαρώνει τους νόμους της για τη μίσθωση ορυκτών προκειμένου να προσελκύσει ξένες επενδύσεις για ορυχεία λιθίου και χαλκού, αν και δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι η Lula θα συνεχίσει τέτοιες πολιτικές που επέβαλε ο Μπολσονάρο προς όφελος της μαφίας που λυμαίνεται την καταστροφή τροπικής βλάστησης στον Αμαζόνιο (βασικό πνεύμονα φυσικής απορρόφησης διοξειδίου του άνθρακα).

 

Αυτός ο τύπος ανταγωνισμού και οι πιέσεις στις διεθνείς σχέσεις έχουν επίσης εμφανιστεί σε μια τεχνολογία θεμελιώδη για τις τρέχουσες απανθρακοποιήσεις παγκοσμίως - την παραγωγή ηλιακών συλλεκτών. Και εδώ η Κίνα κυριαρχεί στον προηγμένο κατασκευαστικό τομέα και συνέβαλε στη μείωση των τιμών, καθιστώντας τα φωτοβολταϊκά πάνελ (PV) ανταγωνιστικά ως πηγή ηλεκτρικής ενέργειας. Ωστόσο, υπάρχουν ρωγμές στις αλυσίδες εφοδιασμού, που προκαλείται σε μεγάλο βαθμό από κυρώσεις που προκλήθηκαν και λόγω της επίσπευσης της λεγόμενης "Πράσινης Μετάβασης" (σωσήματος του προβληματικού χρηματοπιστωτικού τομέα) από τους G7 στην σύνοδο της Κορνουάλης τον Ιούλιο του 21.

 

Η προσέγγιση της πολιτικής των ΗΠΑ στο θέμα των κινεζικών ηλιακών συλλεκτών ήταν ad hoc και αναποτελεσματική (συμπεριλαμβανομένων διαφόρων δασμολογικών προσεγγίσεων, απαγορεύσεων εισαγωγών κ.λπ.). Ωστόσο, μπορεί να εξακολουθεί να προσφέρει ορισμένα σημαντικά διδάγματα για την πολιτική κρίσιμων ορυκτών, κυρίως για την ανάγκη για μεγαλύτερη διαφάνεια γύρω από τις αλυσίδες εφοδιασμού και τις αγορές τους. Ένα άλλο βασικό μάθημα αφορά τη σημασία της εστίασης στο χρονοδιάγραμμα των μεταβάσεων που οφείλουν, επιτέλους, να κινηθούν στα πλαίσια του ρεαλισμού— η πολύ απότομη "κίνηση" προς τις ΑΠΕ και χωρίς υποκατάστατα μπορεί να προκαλέσει σοβαρές αρνητικές συνέπειες για την οικονομική ανάπτυξη και τις όποιες φιλοδοξίες για το κλίμα. Η κρίση του είναι δείκτης -θερμόμετρο της αλόγιστης χρήσης των πόρων του πλανήτη συνολικά και όχι μόνο συνέπεια χρήσης των ορυκτών καυσίμων, όπως συνεχίζουν να προπαγανδίζουν οι φανατικοί κάθε κακώς νοουμενης "δεξιάς" οικολογίας (ακόμα και μέσα στις γραμμές της αριστεράς).

 

Είναι σαφές ότι η πολιτική για την κλιματική αλλαγή έχει γίνει πλέον σφαίρα ανταγωνισμού των Μεγάλων Δυνάμεων. Αλλά αυτό δεν πρέπει να τυφλώνει τους φορείς χάραξης πολιτικής ή τους παράγοντες του ιδιωτικού τομέα στη βαθιά αλληλεξάρτηση εντός της αλυσίδας εφοδιασμού ορυκτών ζωτικής σημασίας. Καθώς οι ηγέτες συγκεντρώνονται για το COP27, η συνεργασία θα πρέπει να είναι το βασικό επίκεντρο και όχι η αντιπαράθεση ή ο ανταγωνισμό και η σύνεση στον σχεδιασμό της ενεργειακής ασφάλειας ή μετάβαση η πυξίδα, μπας και την γλυτώσουμε την πλήρη κατάρρευση από συνδυασμό οικονομικών και οικολογικών κρίσεων.

 

Τι δεν καταλαβαίνεις;; Κοινός νους απαιτείται και όχι γνώσεις πυρηνικής φυσικής για όλο αυτό.

 

* Κανείς policy maker ΣΥΡΙΖΑιος, ΠΑΣΟΚΟΣ, Βαρουφικος κλπ δεν μπορεί να συνεχίσει να λέει μετά από αυτή την έκθεση ατεκμηρίωτες κοτσάνες. Aυτο ας παραμείνει αποκλειστικό προνόμιο του σημερινού γκουβέρνου, που άγεται και φέρεται στα θέματα της ενεργειακής πολιτικής...ΕΔΩ.